Designsprint versnelt AI-innovatie in de radiotherapie: co-creatieaanpak maakt AI begrijpelijk en bruikbaar voor zorgprofessionals
AI belooft al jaren een revolutie in de zorg, maar de implementatie blijft vaak uit. Eén van de belangrijkste redenen: een mismatch tussen technologie en de dagelijkse praktijk. Onderzoekers van Maastro hebben nu, in samenwerking met Varian (leverancier van bestralingsapparatuur en software), aangetoond dat een human-centric benadering en co-creatie met zorgprofessionals cruciaal zijn om AI echt werkbaar te maken in de kliniek.
Human-centric ontwerpen voor betere zorg
In het onderzoek wordt gebruikgemaakt van een zogeheten design sprint – waarbij in vijf dagen een prototype met gesimuleerde functionaliteit wordt ontwikkeld. Deze methode vindt zijn oorsprong in de technische ontwerpwereld maar wordt inmiddels ook succesvol toegepast in de implementatiewetenschappen. Het doel: via co-creatie de eindgebruikers vanaf het begin actief betrekken bij het ontwikkelproces, waardoor zij zich sneller mede-eigenaar voelen van het ontwikkelde product. Dat verhoogt niet alleen het draagvlak, maar ook de kans op een succesvolle en duurzame toepassing in de praktijk.
Deze methodiek werd eerder in de radiotherapie toegepast op ingewikkelde vraagstellingen in het medisch veld, maar nog niet op softwareontwikkeling. In dit project werkten medisch fysici, onderzoekers en ontwerpers intensief samen aan een AI-gedreven systeem dat automatisch controleert of de afgegeven bestralingsdosis overeenkomt met de geplande dosis.
De kracht van deze co-creatie zit in het betrekken van verschillende types eindgebruikers vanaf de allereerste stap. Via een (fictieve) software prototype kregen zij meteen te zien hoe de AI-integratie eruit zou kunnen zien in hun werk. Die vroege visualisatie hielp enorm: niet alleen om te bepalen welke functies nodig waren, maar ook om draagvlak en vertrouwen op te bouwen.
Betere aansluiting op de praktijk
Het resultaat is een prototype met functies zoals een AI-zekerheidsindicator, visuele uitleg (explainable AI), feedbackmogelijkheden, een beslisondersteunende module en mogelijkheden om naar andere specialisten door te sturen. Gebruikers gaven aan dat de interface intuïtief werkt, snel inzicht biedt en de besluitvorming ondersteunt. Vertrouwen in het systeem groeide zichtbaar naarmate de gebruikers betrokken werden bij de ontwikkeling – een kernprincipe van de human-centric aanpak.
“We zien nog te vaak dat AI-algoritmen op de plank blijven liggen, simpelweg omdat ze niet zijn afgestemd op de dagelijkse praktijk in het ziekenhuis. Deze co-creatieve en human-centric aanpak laat zien hoe je met relatief weinig middelen in korte tijd een concrete stap kunt zetten richting bruikbare innovatie” aldus prof. dr. ir. Frank Verhaegen, hoofd van de onderzoeksgroep Physics Research bij Maastro.
Doorbraak in AI-implementatie in de zorg
Volgens de onderzoekers vormt deze studie een belangrijke stap om de zogeheten AI implementation gap te overbruggen: de kloof tussen ontwikkeling en daadwerkelijke toepassing. De combinatie van co-creatie, visueel werken met prototypes en een human-centric benadering blijkt essentieel om AI op een verantwoorde manier naar het hart van de klinische praktijk te brengen.
“Als we willen dat AI echt een plek krijgt in de zorg, moeten we niet alleen denken vanuit techniek, maar juist ook vanuit gebruik en implementatie. Zeker nu we geconfronteerd worden met een groeiend personeelstekort, stijgende zorgkosten en een toenemend aantal mensen met kanker, is het essentieel dat innovaties snel en effectief hun weg naar de kliniek vinden. Deze design sprint liet zien hoe krachtig (en ook leuk!) het is om klinische experts, onderzoekers én ontwerpers samen aan tafel te zetten”, aldus Luca Heising onderzoeker en leider van het pilotproject.
De pilot laat zien dat door combinatie van implementatiewetenschap, information management onderzoek en fysica research betere resultaten kunnen worden behaald in de klinische praktijk.
Publicatie en samenwerking
De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het Journal of Applied Clinical Medical Physics onder de titel "Toward a human-centric co-design methodology for AI detection of differences between planned and delivered dose in radiotherapy". Het project werd uitgevoerd door onderzoekers van Maastro, in samenwerking met Tilburg University en Varian, a Siemens Healthineers company.